انسان موجودی اجتماعی است و به طور ذاتی تمایل دارد با دیگران ارتباط برقرار کند و مورد پذیرش قرار گیرد. با این حال، اجتماعی بودن برای همه آسان نیست. برخی افراد ممکن است اغلب در موقعیت‌های اجتماعی احساس خجالت و دست‌پاچگی کنند، در حالی که برخی دیگر این احساس را به ندرت تجربه می‌کنند. فرقی نمی‌کند این تجربه چقدر رایج باشد؛ دست‌پاچگی اجتماعی (Social Awkwardness) معمولاً ناراحت‌کننده است و گاهی کنترل آن دشوار به نظر می‌رسد.
در این مقاله، به بررسی دست‌پاچگی اجتماعی می‌پردازیم و نکاتی کاربردی برای کاهش و مدیریت این احساس ارائه می‌دهیم.
دست‌پاچگی اجتماعی چیست؟
دست‌پاچگی اجتماعی زمانی رخ می‌دهد که نیاز ما به پذیرفته شدن یا دوست داشته شدن از سوی دیگران دچار تهدید شود. این وضعیت معمولاً زمانی شکل می‌گیرد که فکر می‌کنید استانداردهای معمول آداب معاشرت را رعایت نمی‌کنید یا رفتاری انجام می‌دهید که شما را خجالت‌زده می‌کند.
وقتی احساس می‌کنید در جمع دست‌پاچه هستید، معمولاً تمایل پیدا می‌کنید که رفتار خود را بیش از حد زیر نظر بگیرید، از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب کنید، رفتار خود را تغییر دهید تا بیشتر پذیرفته شوید و بارها و بارها اعمال و گفتار خود را مورد بازبینی و نقد قرار دهید.
چه عواملی باعث دست‌پاچگی اجتماعی می‌شوند؟
یکی از دلایل ممکن است خجالتی بودن ذات فرد باشد. از سوی دیگر، ممکن است فقط در حضور افرادی که نمی‌شناسید، این حس به شما دست بدهد. همچنین ممکن است زمانی احساس دست‌پاچگی کنید که از قوانین یا رفتارهای مناسب در یک موقعیت مطمئن نیستید، اما همچنان نیاز دارید با دیگران تعامل داشته باشید و کار خود را انجام دهید.
بسیاری از افراد به دلیل غافلگیر شدن یا عدم اطمینان نسبت به نحوه رفتار در یک موقعیت، احساس خجالت می‌کنند. برای مثال:
- وقتی در مقابل گروهی از مدیران سوالی پرسیده می‌شود و پاسخ را نمی‌دانند.
- وقتی یک غریبه در یک رویداد شبکه‌سازی به سمت شما می‌آید و تلاش می‌کند مکالمه‌ای را آغاز کند.
نمونه‌هایی از دست‌پاچگی اجتماعی در محل کار
هیچ‌کس از تجربه لحظات خجالت اجتماعی مصون نیست. ممکن است در پیاده‌رو لیز بخورید و بیفتید، چند خط از ارائه خود را فراموش کنید، یا حتی با دستمال توالت چسبیده به کفشتان از دستشویی بیرون بیایید. بله، این اتفاق‌ها برای همه می‌افتد!
در محل کار نیز سناریوهایی وجود دارند که می‌توانند باعث احساس دست‌پاچگی اجتماعی شوند. از جمله:
- فراموش کردن نام یک همکار
- مورد پرسش قرار گرفتن درباره اطلاعات شخصی، سیاست یا مذهب
- گفتگوهای چالش‌برانگیز با مدیر یا همکار درباره عملکرد
- نقص فنی هنگام ارائه
- از دست دادن یا فراموش کردن یک جلسه مهم
- دیر رسیدن به محل کار
- حضور در یک رویداد شبکه‌سازی و مواجهه با موقعیت‌های تازه
چگونه کمتر از نظر اجتماعی دست‌پاچه شویم: نکات و ترفندها
در ادامه، هفت نکته کاربردی برای کاهش دست‌پاچگی اجتماعی ارائه شده است.
۱. بررسی کنید چرا احساس دست‌پاچگی دارید
به زمان‌هایی فکر کنید که در جمع احساس دست‌پاچگی داشته‌اید و از خودتان سوال‌های زیر را بپرسید:
- آیا موقعیت یا زمینه خاصی وجود دارد که این احساس بیشتر رخ می‌دهد؟ مثلاً رویدادهای شبکه‌سازی، ارائه سخنرانی، گردش‌های اجتماعی یا ملاقات با افراد جدید.
- آیا تجربه مشابهی در گذشته، مثل تعامل با والدین، دوستان یا معلمان داشته‌اید؟ گاهی تجربیات گذشته می‌تواند در لحظه حال فعال شود و کمک کند بفهمید چرا امروز چنین احساسی دارید.
با شناسایی این موقعیت‌ها، می‌توانید برنامه‌ای برای مدیریت بهتر آن‌ها در آینده طراحی کنید.
۲. از قبل برنامه‌ریزی کنید
اگر می‌دانید در موقعیتی ممکن است دست‌پاچه شوید، کمی تمرین و آماده‌سازی می‌تواند مفید باشد.
- درباره مکالمات احتمالی فکر کنید و پاسخ‌های خود را مرور کنید.
- لباس مناسب و راحت انتخاب کنید تا اعتماد به نفس شما افزایش یابد.
۳. از تکنیک‌های تثبیت حسی (Grounding Techniques) استفاده کنید.
تکنیک‌های Grounding به شما کمک می‌کنند در لحظه حال بمانید، اضطراب و استرس‌تان کاهش یابد و تمرکز خود را حفظ کنید. وقتی مورد هجوم احساسات ناخوشایند قرار می‌گیرید، لحظه‌ای درنگ کرده و از این روش‌ها بهره ببرید:
- استفاده از برچسب‌های بافت‌دار (Textured stickers): داشتن برچسب‌های بافت‌دار در جیب می‌تواند کمک‌کننده باشد. هنگام اضطراب یا ناراحتی، دست خود را روی برچسب بکشید و به بافت آن توجه کنید تا ذهن شما آرام شود.
- تمرینات تنفسی: تنفس آرام و کنترل‌شده می‌تواند شما را سریع آرام کند. روش تنفس مربعی (۴ شماره دم، ۴ شماره نگه داشتن نفس، ۴ شماره بازدم، ۴ شماره نگه داشتن نفس) یک راهکار سریع است.
- حرکت دادن بدن: تغییر وضعیت بدن می‌تواند به کاهش تنش کمک کند. اگر نشسته‌اید، کمی بایستید؛ اگر ایستاده‌اید، جای پاها را تغییر دهید یا کمی بدن خود را حرکت دهید تا آرامش پیدا کنید.
۴. توجه خود را به شخص دیگر معطوف کنید
وقتی در لحظه‌ای احساس می‌کنید از نظر اجتماعی معذب هستید، می‌توانید توجه خود را به فرد یا افرادی که با آن‌ها هستید معطوف کنید. این کار تمرکز شما را از خودتان برمی‌دارد و به دیگران منتقل می‌کند. به عنوان مثال، می‌توانید درباره حال آن‌ها یا پروژه‌هایی که در حال حاضر روی آن‌ها کار می‌کنند سوال بپرسید و با دقت به پاسخ‌هایشان گوش دهید تا تمرکز خود را حفظ کنید.
۵. احساس ناخوشایند‌تان را بپذیرید و در لحظه حضور داشته باشید
دست‌پاچگی اجتماعی یک تجربه مشترک است. وقتی چنین حسی دارید، آن را بپذیرید. صرفاً پذیرفتن این احساس می‌تواند به شما کمک کند در لحظه حضور داشته باشید و بهترین تصمیم را برای مدیریت وضعیت بگیرید.
۶. نحوه پاسخ دادن را انتخاب کنید
شاید نتوانید از لحظات ناخوشایند کاملاً اجتناب کنید، اما می‌توانید نحوه واکنش خود را انتخاب کنید. می‌توانید این احساس را نادیده بگیرید، یا حتی در همان لحظه به خودتان بخندید. چه راهی بهتر از خندیدن به خود برای عبور از چالش‌ها وجود دارد؟ خنده می‌تواند تنش را کاهش دهد و جو اجتماعی را متعادل‌تر کند.
۷. گذشتن از آن را جشن بگیرید
پس از عبور از یک تجربه ناخوشایند اجتماعی، فراموش نکنید که این موفقیت کوچک را جشن بگیرید! شما از آن موقعیت عبور کردید و این یادآوری خوبی است که لحظات ناخوشایند اجتماعی هرچند ناراحت‌کننده‌اند، پایان دنیا نیستند.
مطالب این مقاله براساس این منبع تهیه و تنظیم شده است.
